Opvattingen over de ouderdom hebben hun uitwerking in de praktijk, zo blijkt uit onderzoek. Ouderen worden minder en minder gerespecteerd. De vergrijzing is het nieuwerwetse westerse samenlevingsprobleem. De vele, vooral kwetsbare, ouderen kosten te veel. De zorg wordt onbetaalbaar en er zijn te weinig mensen om voor die ouderen te zorgen. Het gaat om overwegend negatieve opvattingen over de ouderdom. Iedereen wil oud worden maar het niet zijn. De negatieve opvattingen missen hun uitwerking niet in de praktijk. Politici lopen graag voorop om de vooroordelen te ondersteunen en om rampspoed te verkondigen. Geen wonder, dat discriminatie van ouderen komt meer en meer voor in Europa. Mishandeling van ouderen is een ‘oud probleem’.
Gelukkig zijn er andere geluiden en gelukkig is er de technologie. Geautomatiseerde databestanden en robots helpen om het grijze gevaar in te dammen. Zo worden ‘oudjes’ door politici van stal gehaald om de ontwikkeling van zorgtechnologie aan de belastingbetalende burger te brengen. De eurocommissaris voor de digitale agenda, mevrouw Kroes, moet natuurlijk voor verdere automatisering en digitalisering zijn. De bekende argumenten – het is veiliger, het maakt de gezondheidzorg beter etc. – komen langs. Natuurlijk ook de borstklopperij: Nederland kan voortrekker zijn. Aan bescheidenheid geen gebrek.
Het interessantst zijn echter de argumenten vóór technologie vanwege de vergrijzing; aan stemmingsmakerij geen gebrek. De eurocommissaris schrijft: ‘Een ding is zeker – ouder worden we allemaal’. Nou niet allemaal, maar OK tegenwoordig is die kans gelukkig groot. Ze gaat verder in op de gevolgen van de vergrijzing, te weten: ‘Een ernstig gebrek aan zorg voor de patiënt, onbeheersbare budgetdruk voor de overheid en dichtslibbende ziekenhuizen en zorginstellingen. Het goede nieuws is dat overal wordt geïnvesteerd in nieuwe zorgtechnologie, zoals het Elektronisch Patiëntendossier (EPD).’ Blijkbaar zijn de gevolgen van de vergrijzing via directe investeringen in de zorg en effectieve beleidsmaatregelen niet op te lossen. Gelukkig wordt overal geïnvesteerd in zorgtechnologie.
Waar leidt die zorgtechnologie toe? Zij gaat verder: ‘De patiënt heeft steeds meer controle over de eigen gezondheid en levenswijze. Betere preventie, het voorkomen van fouten, snellere en effectievere behandelingen, kortere hospitalisatietijden en gezondheid op afstand – thuis, met telemonitoring – zijn allemaal binnen handbereik.’ Dus het valt wel mee met die dichtslippende ziekenhuizen en budgetdruk? Dat de patiënt steeds meer controle heeft over de eigen gezondheid is een contradictio in terminis. Dan is hij geen patiënt. ‘Tijdige, complete en accurate medische informatie redt levens, als deze informatie op het juiste moment bekend is bij de juiste mensen. Een digitaal patiëntendossier is hierbij cruciaal’. Zo meent de eurocommissaris voor de digitale agenda. Echter, niet het digitale is cruciaal, maar de organisatie van de informatie en dat vooral in acute situaties. Het grootste probleem met deze opsomming is dat dit niet over zorg voor kwetsbare ouderen gaat. De zorg voor kwetsbare ouderen zou een aandachtpunt moeten zijn voor het beleid. Het EPD helpt daar niet echt bij. De vergrijzing en de onhaalbaarheid van ouderenzorg worden als oude koeien van stal gehaald om een ander doel te dienen: meer investeringen in technologie. Het resulteert echter in een versterking van het beeld over de vergrijzingrampspoed en in negatieve opvattingen over ‘oudjes’. Daarmee worden discriminatie en mishandeling van bejaarden gestimuleerd.
Gelukkig zijn er andere geluiden. De huidige staatssecretaris van Volksgezondheid wil mishandeling van ouderen gaan aanpakken. Tien miljoen euro is er beschikbaar. Hoe gaat de staatsecretaris de mishandeling stoppen: door het snel te digitaliseren meldt de website van het ministerie van Volksgezondheid! Dat is even schrikken. De woorden van de eurocommissaris voor de digitale agenda galmen nog na: ‘Iedereen zou elektronisch toegang moeten eisen tot de eigen medische gegevens, onafhankelijk van tijd en plaats. ‘ Dat lijkt inderdaad een vereiste: dan kan men daar de mishandeling in vastleggen. Dat kunnen de dwalende, dementerende oudjes en zelf lezen. Tevens zien ze dan dat ze diabetes en cognitieve problemen hebben, dat ze hun medicijnen tijdig moeten innemen en hoe laat het is.
Gelukkig ligt er een actieplan ‘Ouderen in veilige handen’, dat hout snijdt als ouderenmishandeling als ‘gewoon’ wordt gezien. Tien punten – één miljoen per punt? – die duidelijk maken dat het ernst is en dat ouderenmishandeling een geaccepteerd gegeven is. Natuurlijk zijn de toen punten opgesteld in overleg met de ‘kennisinstituten voor de zorg’. Die weten dat er vooral geregistreerd moet worden om te managen en hoe tien miljoen te verdelen.
Arme oudjes: de staatssecretaris mist de echte preventie. Ouderenmishandeling wordt niet bestreden door vroege opsporing, registratie en straf. Bestrijding van vooroordelen en negatieve beeldvorming over bejaarden en het straffen van politici, die valse uitspraken doen over de rampspoed van de vergrijzing, kunnen discriminatie en mishandeling voorkomen. Mishandeling en verwaarlozing komen voort uit valse opvattingen over de ouderdom. Simone de Beauvoir streed er 40 jaar geleden al tegen. Oude mensen zijn gewoon mensen. Oudjes zijn keurige burgers, ook al dragen zij een hoofddoekje tegen de gure, snijdende maatschappelijke tegenwind.
