Het kan niet missen. Dit jaar wordt het een witte Kerst. Een bijna 40 centimeter dik, wit deken leunt op de Limburgse heuvels. Sneeuwduinen versieren de tuin in krakend vriesweer. Limburg is onbegaanbaar. Daar komt protest van. Inderdaad, als het aan bejaarden ligt komt er geen witte Kerst meer. Zij willen een grijze Kerst, in de sneeuw hulpeloos met een rollator, bang voor vallen, bang voor sneeuw. De arm, waar men vroeger op kon leunen en steunen, is verdwenen. Techniek vervangt de natuurlijke gang, maar de sneeuw demonstreert het falen ervan: de rollator, de sprinter. De natuur maakt Limburg onbegaanbaar. Als men valt – en die kans is niet te verwaarlozen – kan de ‘valpoli’ niet helpen, want onbereikbaar. De techniek laat zich echter niet voor een gat vangen; naast de rollator moet een geautomatiseerde valrisicoanalyse de bejaarden op weg helpen. Een dergelijke analyse wordt natuurlijk op de ‘valpoli’ gemaakt. Valpoli?
Een valpoli is bedoeld voor mensen van 65 jaar en ouder, die zijn gevallen, om hun valrisico vast te stellen. Het grootste risico is een keer vallen. Een ernstige geval, want bijna de helft van de bejaarden valt tenminste een maal per jaar. Niet om een bejaarde bang te maken, maar de belangrijkste boodschap is: niet opnieuw vallen. De helft van de van de helft (één val), valt opnieuw, vaak binnen zes maanden. Dan is men een ‘risico-ge-val’. Toen ik dat las, realiseerde ik me dat ik in twee maanden twee keer ben gevallen. De laatste keer een week geleden onder de Domtoren in Utrecht in de stromende regen; plat midden op het plein; papieren en bloemen in het rond. Hoe had ik dat kunnen voorkomen? Daar helpt de techniek weer: een computer programma rekent het valrisico uit. Was ik de eerste keer naar de valpoli gegaan, dan had ik het geweten. Helpt de valpoli om vallen te voorkomen? Nee.
Niet helemaal onbegrijpelijk, dat het niet helpt. Het GBOS-vallen “geautomatiseerde beslissingsondersteuning voor het inschatten van vallen” houdt geen rekening met sneeuw en heuvels. De valpoli behandelt ook de angst om te vallen. Dat werkt: bejaarden willen geen witte Kerst meer. Nu vallen de meeste bejaarden overdag, dus zou iemand kunnen helpen. Iemand? Er is niemand. Er is wel iets: de rollator, het valalarm en de valpoli.
Er is een alternatief! Een uitlaatdienst. In Buenos Aires, enkel jaren geleden, zag ik beide voor het eerst. Dienstverlening zoals die hier ooit was en zoals die hier zal worden. Het ene. Een service met een kwetsbare oudere een blokje struikelend, stevig vasthoudend, arm in arm omgaan. Stilstaand, wijzend, zuchtend, knikkend en weer 20 meter. Een verpleger, vanwege de kracht, met tijd; geen rollator, geen risicoprofiel, een arm, een gesprek. Het andere. Een service om met honden een blokje om te gaan; geen 5 of 6 maar 20; tien aan iedere hand. Trekkend, kwijlend het park in, rollebollend over het gras. De bejaarde, die het zich kan veroorloven, krijgt een persoonlijke uitlaat, in Argentinië. Dat stadium is Nederland ontgroeit. Gelukkig blijft het menselijk gebaar voor bejaarden nog zichtbaar door het vele vrijwilligerswerk in Nederland. Het bejaardenbeleid heeft echter gezorgd voor veel rollators, weinig gekwalificeerd personeel en een ommetje met zijn vieren of vijven (‘gezellig’) als er tijd voor is. Die tijd is er niet; alleen als er extra voor betaald wordt. Niet naar buiten bij sneeuw en ook niet als er veel zon is. Het weer maakt feitelijk niet uit. Binnen is het goedkoopst, het gemakkelijkst, het veiligst. Het veiligst? De meeste bejaarden vallen binnenshuis!
De valpoli kost geld, dat niets oplevert. Zou van dat geld geen uitlaatdienst voor bejaarden opgezet kunnen worden? Op zijn Nederlands natuurlijk: met twintig aan een touw in de rolstoelen (rollators houden te veel op, het moet wel winstgevend blijven). Het moet dan wel een grijze Kerst worden.
