Het was groot nieuws juist voor mijn vertrek naar Brazilië. De nieuwskoppen: oudste man ter wereld in Brazilië gevonden: 131 jaar! Helaas zat de plek waar dit wonder leefde niet in mijn reisschema, hoewel de reis was gericht op oud in Brazilië. Iemand van 131 jaar heeft – in theorie – erg lang kunnen genieten van de bijzondere plaats van oude mensen – dat zijn mensen van 60 jaar en ouder – in Brazilië.
Brazilië heeft 208 miljoen inwoners (plaats 5 in de wereldranglijst) en kent een relatief jonge bevolking: bijna 6% is 65 jaar of ouder. Tot voor kort was het geboortecijfer hoog. Dat geldt nu nog voor lage inkomensgroepen, maar in hogere inkomensgroepen loopt het geboortecijfer hard achteruit. Over enkele decennia zal Brazilië te maken krijgen met een sterke vergrijzing. Oud in Brazilië zal dan anders worden, maar zover is het nog niet.
Dankzij de demografische ontwikkeling (dus veel jonge mensen, terwijl men – met een enkele uitzondering tot nu toe – niet erg oud wordt) en de economische groei is er in de laatste 15 jaar een royaal systeem van sociale zekerheid opgebouwd voor oude mensen. Vrouwen werkzaam in de publieke sector kunnen officieel na 30 jaar werk met pensioen, mannen na 35 jaar. In de private sector gaan vrouwen gemiddeld met 52 jaar met pensioen, mannen met 54 jaar. Naast een goed pensioen (tenminste voor mensen uit de publieke sector) is er een veelheid aan voorzieningen, waar naast 60 jarigen en ouder ook andere ‘kwetsbaren’ (mensen met een functiebeperking en zwangere vrouwen) gebruik kunnen maken: gratis advies en ondersteuning bij problemen, volledige toegankelijkheid van diensten als vervoer en openbare en dienstverlenende (hotel, werkplaats, restaurants, winkels) gebouwen. Die toegankelijkheid is er niet alleen fysiek, maar ook mentaal. Dat is een sensationele ontwikkeling i.v.m. de situatie 15 jaar geleden toen het 19e internationale wereldcongres voor revalidatie in Rio de Janeiro werd gehouden. De Braziliaanse overheid heeft daar lering uit getrokken i.t.t. de Nederlandse.
Oud in Brazilië betekent een bevoorrechte positie. Voorrang bij het afrekenen in supermarkten, bij het instappen in vliegtuigen, bij wachtkamers en bij vragen over benodigde ondersteuning (een ander soort keukentafelgesprek dan in Nederland). De zorg in de eerste lijn is voor niets om de hoek met huisartsengeneeskunde, wijkverpleging en andere gezondheidswerkers. Publieke ziekenhuizen zijn gratis en hebben (daarom) lange wachttijden, maar als je zo oud kunt worden heb je ook de tijd.
Oud in Brazilië is niet alleen een voorrecht, oud wordt gerespecteerd. De genoemde ‘privileges’ van oude mensen worden vanzelfsprekend geaccepteerd. Er is altijd plaats voor oude mensen; ze doen ‘gewoon’ mee, hetgeen in Nederland niet als gewoon zou worden gezien vanwege hun bijzondere status. Alles overziend is het misschien nog niet zo vreemd dat men in Brazilië 131 jaar oud kan worden. Dat biedt nieuwe perspectieven voor emigratie (oude vluchtelingen?). Maar als aangegeven, over 15 jaar zal het anders zijn, dus toch maar een terugreis geboekt.