Dit blog gaat over kwaliteit in de zorg; het is uit met die kwaliteit: over en uit.
Met de economische tegenwind is de aandacht voor kwaliteit en kwaliteitsindicatoren in de zorg verwaaid. Het doek is gevallen. Er is wat ‘beters’ te doen: de kost verdienen. Ook de ‘grote geld’ projecten zijn even ‘uit’; veilig opgeborgen op zolder. Zorgondernemers moeten weer terug naar de basis: werken voor zorg in plaats van zorgeloos spelen met zorgcenten. Niet de cliënt, maar elke cent telt weer. Moet het persoonsgebonden budget dan nog wel?

Bij economische tegenwind staan zaken die van groot belang zijn voor de cliënt het eerst ter discussie, dus ook het persoonsgebonden budget. De slogan ‘de cliënt centraal’ is dus façade geweest. Het ging om de centen: met cliënten veel centen; cliënt centraal, cent centraal. ‘Cliënt centraal’ was voor de Bühne: een gelegenheid voor mooie praat op congressen, fora, studiemiddagen of tijdens een nazomer borrel, liefst in een aantrekkelijke omgeving en zo mogelijk ver van huis. Ze moesten thuis eens denken dat het echt was!

Die centrale cliënt verdiende de ‘beste’ zorg. Voor de Bühne zijn fraaie vergezichten geschilderd en speeltjes aangedragen, die duidelijk moesten maken welke inspanningen men zich getrooste om kwaliteit voor de klant te garanderen: patiënt tevredenheid index, kwaliteitsindicatoren, rangorde van beste (slechtste?) zorginstellingen, kwaliteitsmanagers, en dat alles liefst in EU verband.

Mooie woorden. Men was op zoek naar ‘authentieke kwaliteit’ om zo de ‘transparantie’ in de zorg te vergroten! (lees de speech van de Nazomer borrel van 29 augustus 2011 van de voorzitter van Actiz er op na). Veel meten en veel regels hielden de handen van het bed, maar mooie cijferreeksen moesten het geloof in de kwaliteitsproducten bij de goegemeente in leven houden. Het geloof: meer kwaliteitsmaten zou tot betere én goedkopere zorg leiden en dat zou de patiënt weer ten goede komen. Mooie woorden.
De eerste vraag ‘wat is kwaliteit?’ werd echter niet beantwoord. Als dat antwoord ontbreekt, is de rest gratuit. Kritiek op de validiteit van kwaliteitsindicatoren en kwaliteitsmetingen en op het nut van kwaliteitsprocedures was ‘not done’. Het was voor niets.

En nu staat in de zorgparagraaf van regeerakkoord van ‘Rutte II: “We verplichten aanbieders van zorg om bij de declaratie ook informatie te geven die nodig is om vast te kunnen stellen dat kwaliteit geleverd is”. Hoe kan iets verplicht worden wat niet vast staat? En het is mosterd na de maaltijd: de informatie over te leveren kwaliteit dient niet voorafgaande aan de zorglevering aan de patiënt te worden gegeven, maar wordt achteraf met de declaratie aangeboden. Aan wie moet die informatie achteraf gegeven worden? Aan de cliënt? Nee. Aan minister Schippers?
De minister heeft echter een probleem met informatie over kwaliteit (zelfs al is die achteraf). Immers, die informatie zou duidelijk kunnen maken, dat de verschillen tussen zorgaanbieders zichtbaar worden en dat is blijkbaar niet de bedoeling van de minister. Immers de minister en staatssecretaris vrezen dat daardoor het vertrouwen in de zorg wordt aangetast, zo valt te lezen in ‘Van systemen naar mensen’. Terzijde, de titel geeft impliciet aan dat de mensen tot nu toe niet centraal stonden.

De bewindslieden constateren dat er een groeiende behoefte is aan ‘zorginformatie’, maar waarop de constatering is gebaseerd blijft twijfelachtig. Die informatie zelf is er echter een probleem. Zij schrijven: “Het beeld dat er in de zorg van alles mis is, wordt hierdoor versterkt, …”. “Dacht iedereen, mede door gebrek aan informatie, dat ieder ziekenhuis in Nederland goed en van dezelfde kwaliteit was, steeds meer zal blijken dat daarin grote verschillen zitten. Dat kan leiden tot een afnemend vertrouwen en onzekerheid.” Onduidelijk is hoe de bewindslieden weten, dat iedereen dacht dat ieder ziekenhuis in Nederland goed was. En blijkbaar dacht iedereen ook hetzelfde over kwaliteit!

De bewindslieden noemen de zere plekken, maar leggen er niet de vinger op: afnemend vertrouwen en onzekerheid. Het gaat in de zorg om vertrouwen en de zekerheid dat zorgprofessionals zich inzetten in het belang van de cliënt (niet de cent). Dat vertrouwen en die zekerheid gaan hand in hand; het een niet zonder de ander.

Wat is kwaliteit? Kwaliteit is een norm. Kwaliteit is niet alleen een norm van zorgprofessionals, zorgaanbieders of zorgverzekeraars. Kwaliteit is een norm, die hulpverlener en cliënt overeenkomen. Zij kunnen dat, omdat ze weten dat beiden zich zo goed mogelijk inzetten, omdat ze elkaar vertrouwen. Vertrouwen geeft zekerheid.
Zolang het beleid niet terug gaat naar de basis van de zorg, te weten vertrouwen en zekerheid, wordt het nooit wat met kwaliteit in de zorg. Mooie woorden verwaaien in de wind.