Integratie (integriteit) is een nastrevenswaardig iets. Rites, opvoeding en scholen zijn instituties die zorg dragen voor integratie, ondersteund door regels en wetten. Integratie brengt samenhang en saamhorigheid in de menselijke samenleving. Integratie van vreemden in een voor hen vreemde cultuur wordt in de meeste samenlevingen als zeer wenselijk zo niet als noodzakelijk en/of afdwingbaar gezien. In de ‘ontwikkelde’, ‘westerse landen’ lijkt die wenselijkheid – of tenminste het besef van die noodzaak – de laatste decennia sterk te zijn afgenomen, mogelijk samenhangend met de toenemende individualisering en globalisering. De laatste tien jaar wordt in dezelfde landen integratie een onderwerp van de politiek, wat – niet ongebruikelijk met ‘politieke onderwerpen’ – tot maatschappelijke verwarring leidt. In de rest van de wereld is integratie een oude, praktische regel en daarmee vanzelfsprekend voor vreemde en samenleving; de grens overschrijden betekent aanpassen of uitgesloten worden.
Integraal betekent ook samenhang. Integraal denken getuigt van (een poging tot) een samenhangende visie, die grenzen overschrijdt. Grensoverschrijdend denken is niet voor veel mensen weggelegd, al denkt menigeen anders over zichzelf. Integraal beleid brengt samenhang in de vele regels en arrangementen, die de maatschappij proberen te sturen tot ordentelijk geheel. Chaos is niet de beste omstandigheid, waarin een mens kan leven, dus heeft ordentelijkheid de voorkeur. Een integrale aanpak is een proces om over domeinen, partijen, instituties, disciplines heen een oplossing te vinden. Met een integrale aanpak wordt het probleem ‘echt’ opgelost en met een eendimensionale oplossing blijft dat een vraag. Een integrale benadering oogst meer waardering dan een gefractioneerde.
Integraal is ook integer. Wie heeft er iets tegen ‘integer’? ‘Integer’ is een Latijns woord, dat in de middeleeuwen ‘integralis’ werd en betekent ‘één geheel vormend’, maar oorspronkelijk ook ‘puur’, ‘oorspronkelijk’, ‘onaangeraakt’, ‘eerlijk’. Integraal is dus integer en dat is goed. Wie wil versnippering, wie wil namaak, wie wil oneerlijkheid? Iemand een integer mens noemen is een hooggewaardeerde, maar helaas weinig (terecht) voorkomende kwalificatie van een individu. Het onterechte ligt verscholen in de norm ‘over de dode niets dan goeds’.
Eenzelfde betekenis en toch is integraal niet vanzelfsprekend integer of omgekeerd. Bij gebrek aan nadere analyse worden integer en integraal te onpas gebruikt en is hun positieve connotatie onterecht.
Integraal beleid of aanpak mag dan mogelijk een probleem ‘echt’ oplossen, maar een vraag blijft – als het integrale lukt – of het ook effectief is. Een gerichte aanpak lost een probleem meestal snel op. Een hoge bloeddruk hangt samen met bewegingspatroon, voeding en (ont)spanning. Een integrale aanpak lost het probleem op termijn op, maar de bètablokker meteen. Mogelijk is de medicijn niet de beste oplossing, maar het werkt wel (en redt daarmee voorlopig levens). Gemeenschapszin tussen en betrokkenheid van burgers in de wijk (samen verantwoordelijk, samen doen) bestrijdt misdaad en draagt bij aan veiligheid en sociale cohesie, maar vooralsnog heeft de burger last van ‘overlast’. Lik op stuk beleid is direct merkbaar. Dus is de verleiding zich door één aspect, één partij, één visie te laten leiden. Dat is niet integraal en mogelijk ook niet integer.
In Nederland is er naast een integratie beleid, ook integraal beleid en integriteitbeleid. Integriteitbeleid, zoals gangbaar bij ministeries, gaat niet over het land, maar over ambtenaren. Dat beleid moet hen helpen integer te handelen. Er zijn zeven kenmerken waar rekening mee dient te worden gehouden bij integer handelen: betrouwbaarheid, eerlijkheid, loyaliteit, onafhankelijkheid, rechtvaardigheid, respect en verantwoordelijkheid. Het is nog niet zo eenvoudig een afweging te maken tussen die zeven kenmerken. Gaan onafhankelijkheid en rechtvaardigheid altijd samen? Moet eerlijkheid zwaarder wegen dan respect? Wint eerlijkheid het van loyaliteit of respect?
Het wordt tijd tot een herdefiniëring van integer en integraal. Of misschien moeten die woorden niet meer gebruikt worden. Het wordt dan mogelijk ‘transparanter’ (ook zo een mode woord, waarvan de betekenis onduidelijk is) wat wordt bedoeld. Er zal weinig integer of integraal blijken.
