Vijf jaar geleden schreef ik in ‘Angstig oud’ over hoe het beleid de oude burgers ziet. “Er wordt ‘bezorgd’ over hen gesproken, gepland, gerekend, geklaagd, gescholden ….. De boodschap aan hen is: het kan zo niet langer, het moet anders, het wordt onbetaalbaar. Gevolgd door ‘heldere adviezen’ over wat de oude Nederlandse burger geacht wordt te doen: inschikken, meebetalen, participeren, het zelf uitzoeken …….. Ook voor hen geldt: wie niet horen wil, moet maar voelen. Zij worden weliswaar niet gehoord, maar dat is geen reden om ze niet te laten voelen.” Inmiddels staan de boekenkasten vol rapporten over welke tekorten er allemaal zijn in de zorg voor ouderen.
Nog vijf jaar eerder sprak de toenmalige minister van Volksgezondheid zijn bezorgdheid uit over de toekomst van de zorg voor oude Nederlanders. Nee het probleem was niet geld, maar het gebrek aan handen om voor oude mensen te zorgen. Slapeloze nachten had de minister, zo vertelde hij. Misschien zou de technologie het kunnen oplossen? Robotverpleging? Bijna een half miljoen paar handen moest erbij komen in het komende decennium om de zorg aan oudere en kwetsbare burgers verantwoord te kunnen leveren. Hij had gelijk, maar die handen kwamen er niet en vijf jaar later koos de politiek een andere oplossingsrichting: ouderen moeten zichzelf ‘indekken’ voor de zorg; spreek hen en de familie of buren aan op hun verantwoordelijkheid; het werd meer en meer beangstigend om oud te zijn! Participatie werd het modewoord. Bedoeld werd: zoek het zelf uit.
Laat de gemeenten deze ‘nieuwe boodschap’ uitdragen, zo werd ook in Den Haag bedacht. Immers, zij staan dicht bij de mensen. Het bezwaar dat ze geen expertise en weinig ervaring met zorg hebben werd weggewoven. Zo moeilijk kon het niet zijn; ze hebben immers zorgplicht! Dat de boodschap gepaard ging met een forse bezuiniging, was geen probleem maar een stimulans. Zo kon men met nieuwe, onorthodoxe oplossingen komen; creativiteit tonen. En er waren ook de zorgverzekeraars met een zorgplicht als vangnet. Zij zouden de markt van de zorg laten werken zoals tien jaar eerder ook in Den Haag was bedacht: zij zouden gaan investeren in de zorg, maar met welk doel was ongewis. De eerste 10 jaar mocht de te verwachten winst niet aan aandeelhouders worden uitgekeerd. Daarna zou men verder zien. Zorgplicht? De mistoestanden in de zorg van de laatste jaren tonen het resultaat.
In 2013, 5 jaar na die slapeloze nachten, leek er teveel aan zorgpersoneel. Zorgaanbieders gingen zorgpersoneel ontslaan. Was er teveel? Nee, er was te weinig geld beschikbaar. Alleen al voor de verzorgingstehuizen zou het om 30.000 ontslagen gaan. Het ging niet om ‘hoe de zorg zo optimaal mogelijk te verlenen en te verdelen’ (een prioritaire doel in een ‘ageing society’), maar om ‘hoe het zorggebruik te terug te dringen’. Onorthodoxe oplossing: zoek het zelf uit en blijf van mijn winst af.
Wie kon er verbaasd zijn, dat de zorgverzekeraars in 5 jaar (2012-2016) 5 miljard winst hadden geboekt? Niemand toch, als men het al wist. Maar het tekort van 334 miljoen in 2016 (het enige verliesjaar in de 5 jaar) werd breed uitgemeten. In 2017 kopten de kranten: de zorgpremies gaan omhoog. En de eigen bijdrage blijft. Wat even later minder aandacht kreeg is dat de zorgverzekeraars in 2017 285 miljoen winst boekten op de verzorgings- en verpleeghuizen (sic). Ze ‘verdienden gemiddeld ruim 117.000 euro per instelling en meer dan 2400 euro per bewoner, maar geld voor personeel was er niet, wel ‘zorgwinst’ maar niet voor hen die het nodig hadden.
Waarom die enorme winst en waarom niet meer investeren in zorgpersoneel of iets doen aan de eigen bijdrage? Omdat in 2018 een nieuw besluit genomen dient te worden over het al dan niet toestaan van winstuitkeringen door zorgverzekeraars aan aandeelhouders. Er is veel gespaard voor die aandeelhouders, want men gokt(e) op toestemming! Maar binnenskamers roept de vraag of winstuitkering moet/mag veel (morele) vragen op. De huidige regering zal het na de dividend deal toestemming niet aandurven. De oplossing die nu wordt verzonnen is herinvesteren in de zorg. Herinvesteren voor wie? Het water staat veel zorgbehoeftigen en (een deel van de) zorgverleners aan de lippen. Zij zullen als laatsten aan de beurt zijn bij herinvesteringen; dus niet. Er liggen veel interessantere, innovatievere en lucratievere zaken op de plank, het investeren waard: meer ict in de zorg, de robotisering nu eens echt aanpakken, nieuwe logaritmen ontwikkelen voor efficiente zorg, meer experimenten met ‘zelf doen’. De zorgwinst wordt goed belegd en brengt zijn geld op. De klant zal er geen last van hebben!