In de roman Yemma toont Tahar Ben Jelloum hoe moeilijk en mooi zorg voor een oude moeder kan zijn. De aanklacht is er ook: in West Europa worden bejaarden weggestopt. Het is nog erger. Bij ziekte dreigt ongewenste en onnodige behandeling tot voorbij de dood. Bij zorg laten kwaliteit en respect te wensen over. Een paradox: levensverlenging en verwaarlozing. Beschermen van mensen die kwetsbaar zijn is altijd van belang; een kwestie van beschaving hebben diverse denkers vastgesteld. Levert het rijke Westen beschaafde zorg?
Vorig jaar heeft de Inspectie van de Volksgezondheid een thuiszorgorganisatie onder toezicht geplaatst, omdat de gezondheid en veiligheid van de cliënten, bejaarden in de overgrote meerderheid, in gevaar was. De meeste verzorgers waren niet gekwalificeerd om in de zorg te werken. En dat was geen incident. Het gebeurt regelmatig en het startte al meer dan tien jaar geleden. Het gaat niet alleen om thuiszorg. Als het gaat om veiligheid, expertise en beschikbaarheid van richtlijnen blijken bijna alle verpleeghuizen onvoldoende te scoren volgens een onderzoek in 26 huizen. Dat wil zeggen, dat de bewoners een groot tot zeer groot risico op ‘ongelukken’ lopen.
Thuiszorgorganisaties krijgen – na de banken en de ziekenhuizen – miljoenen steun om hun tekorten aan te vullen. Directeuren vertrekken natuurlijk met vette premies. De tekorten in de zorg zijn het gevolg van het beleid van dezelfde overheid: overheveling van huishoudelijk zorg naar de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en introductie van marktwerking. Het argument om nu toch in te grijpen is, dat de overheid de bejaarden, die zorg behoeven, niet in de kou kan laten staan. De overheid meent bejaarden bescherming te moeten bieden, maar verzuimt de kwaliteit van zorg te garanderen.
De overheid moet de zorginstellingen niet ondersteunen zo betoogt de Nederlandse Zorgautoriteit. Immers de ingreep raakt de ingevoerde marktwerking (concurrentie op kwaliteit en doelmatigheid). Bij uitzondering zou ingrijpen van de overheid mogelijk moeten zijn als uitzondering. Zou het woord Nederlands er niet af mogen en is de combinatie van ‘zorg’ en ‘autoriteit’ niet misplaatst? Het advies is, dat de overheid niet ingrijpt en dat de zorgverzekeraar niet bijspringt in geval van financiële nood. Dat hoeft ook niet leert de ervaring in het Verenigd Koninkrijk.
De markt werkt altijd, zei onlangs een professor. Inderdaad, dat leert de ervaring in het ‘Verengd’ Koninkrijk. Zorgaanbieders kunnen via ‘e-auctions’ bieden op te leveren zorg aan groepen bejaarden. Het is natuurlijk een ‘reverse e-auction’. Het gaat niet om kunst. De laagste bieder krijgt de zorg. Een geweldig succes. De prijs keldert. Laagste tarief: 9.95 pond per uur. Winnaars van de biedingen blijken de zorg enkele weken later niet te kunnen leveren of zij worden van de markt gehaald door de inspectie vanwege onvoldoende kwaliteit (personeel, expertise, organisatie). Veel bejaarden zouden betere leefomstandigheden hebben in de dierentuin, zo kopt The Times. Erkenning van ‘zorginstellingen’ is versoepeld, want dat past niet in het marktdenken.
De SER adviseert, dat de AWBZ verzekering ondergebracht kan worden bij de zorgverzekeraars (niet bij het zorgkantoor, dat geen enkel belang heeft bij doelmatige en/of kwalitatieve zorg en geen centraal indicatieorgaan, dat inderdaad voor onnodige bureaucratie zorgt). Als de verzekeraar zich onvoldoende voor de klant inzet, gaat die weg! Maar hebben kwetsbare ouderen dan een keuze? Nee, daarom werken de ‘mooie oplossingen’ niet. Het gevolg van dergelijke denkwijze zal zijn dat het persoonsgebonden budget – met als tussenstap een ‘tegoedbon’ van mevrouw Bussemaker – zal worden afgeschaft of de ‘informele zorg’ dient te worden gecertificeerd.
Beschaafde zorg zou waardige zorg moeten insluiten. Maar juist voor die waardigheid moet worden gevreesd, indien men afhankelijk wordt, zo leert onderzoek.
Beschaafde zorg is misschien wel een contradictio in terminis, zo laat Annemarie Mol in De logica van het zorgen zien. Bij zorg komt het niet aan op beheersen, maar op verzachten, niet op controleren, maar op accepteren. Waar commercialisering de hoogste waarde is, bestaat geen beschaafde zorg.
