Vijftien juni 2005 was de eerste ‘World Elder Abuse Awareness Day’. Nu vijf jaar later ontvang ik vele felicitaties via e-mail voor deze verjaardag. Respect en waardigheid van bejaarden, vooral van bejaarden, die in een kwetsbare positie verkeren, is een van mijn studie onderwerpen en zo kom je op een verzendlijst.
De dag is een mijlpaal, ‘a magnificent milestone’, wordt gemeld. Dit jaar is de hoofdmanifestatie in Toronto, na eerder in New York, Geneve, Ottawa en Parijs. Men weet de plaatsen om te feestenwel te kiezen Het is feest. Mensen maken plezier: springen uit vliegtuigen (!), laten ballonnen op, snorkelen, gaan naar concerten of gewoon thee drinken. Het is de dag, dat de wereld zich bewust is(of tenminste zich bewust zou moeten zijn van ouderen misbruik. Daarmee is er nog niets aan gedaan! Is dat een reden voor een jubileum? Het is een bijzondere dag, een speciale, want voor het eerst doen er ook jonge mensen mee! Daarmee lijkt de toekomst van de dag zeker gesteld, maar nog geen woord over de aanpak van het misbruik.
Nog een hoopvol moment: de uitdaging is nu om deze dag (15 June World Elder Abuse Awareness Day) als officiële gebeurtenis op de agenda van de Verenigde Naties te krijgen. Volgend jaar ziet u de dag waarschijnlijk op de kalender van de Verenigde Naties staan (als u die koopt). Wat schiet de misbruikte bejaarde daar mee op?
Begrijp mij niet verkeerd: misbruik van bejaarden is een serieus probleem, dat niet alleen aandacht moet hebben, maar vooral aangepakt moet worden. Tenminste een dag per jaar, dat misbruik en discriminatie van bejaarden taboe is. Tenminste op die dag rapporteren hoe misbruik van en discriminatie tegen bejaarden in ieder land, dorp en instelling wordt aangepakt en wat daarvan het resultaat is: best practices, richtlijnen, verboden en straffen. Een mooie taak voor de Europese Commissie.
Er is nog veel, heel veel mis met de positie van bejaarden in de wereld, maar ook in Europa. In landen als Zweden en Denemarken voelen oude mensen zich weinig gediscrimineerd of misbruikt/mishandeld, maar in de Tsjechische Republiek, de Oekraïne, Rusland en Roemenië is dat duidelijk anders en niet beter.
Ook in Nederland zijn ouderen relatief achtergesteld. Een recent onderzoek van Het Sociaal en Cultureel Planbureau toont, dat Nederlanders van 65 jaar en ouder de laatste decennia er vooruit op zijn gegaan als men kijkt naar huisvesting, inkomen e.d.: in 1983 was ruim een kwart (28%) van de oudere in een niet nadelige positie en in 2006 is dat bijna twee derde (65%). Die positieve ontwikkeling is sterker dan bij de niet 65 jarigen (die gaan van 41% naar 61%). In 1983 hadden bejaarden het nog slecht in Nederland en nu staan ze gelijk met de niet bejaarden. Dat lijkt zo, maar het is niet zo! Want kijkt men naar de mensen die in de meest nadelige positie verkeren dan is het beeld als volgt: in 2006 is 2% van de niet bejaarden in de meest nadelige positie, terwijl deze 5% van de bejaarden is. Ook hier geldt: de bejaarden hebben een geweldige inhaalrace gemaakt: in 1983 was ruim een derde (36%) in de meest nadelige positie, tegenover 7% van de niet bejaarden. Het is beter om nu oud te zijn in Nederland dan in de jaren tachtig.
Meer dan honderd duizend bejaarden leven in Nederland in zeer slechte omstandigheden. Veel gelegenheid om het beter te krijgen heeft men niet. Integendeel. Het wordt alleen maar slechter voor hen. Vorige week overleed Robert Butler, de eerste directeur van het National Institute of Ageing in de VS, de man die ‘ageism’ ontdekte, de man van het de Pulitzer prijs winnende boek ‘Why Survive? Being Old in America’. Een mijlpaal! Zijn vraag in 1975 was: hoe maken we een eind aan de onnodige vernedering, debilisering en pijn van bejaarden, die we toelaten vanwege ongevoeligheid voor, ignorantie tegenover en armoede van bejaarden.
De laatste 6 maanden kreeg ik meer dan 20 folders met congresprogramma’s over kwetsbare ouderen, bedoeld voor beleidsmakers, veldwerkers, zorgprofessionals en managers, onderzoekers, vrijwilligers en mantelzorgers. Ouderenmisbruik komt niet één keer voor. De mijlpaal heeft niet meer dan feesten gebracht.
